Ptaki drapierzne

Orzeł Bielik-gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych.
  Zamieszkuje północną, środkową i wschodnią Europę, Islandię, wschodnią Grenlandię aż po wschodnią Azję na północ od Himalajów. Na wielu europejskich stanowiskach odnotowano zanik tego ptaka. Głównie północne populacje, np. syberyjskie, są wędrowne (zimują na południu), pozostałe są osiadłe.
  W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy spotykany na całym niżu, ale głównie na zachodzie i północy kraju. Spotykany jest również na wschodzie Polski przy większych zbiornikach wodnych (chodzi tu o żywność, szczególnie o ryby), nawet w warszawskim odcinku Wisły. Dzięki wprowadzeniu w Polsce ochrony miejsc jego gniazdowania staje się ptakiem coraz częściej spotykanym. Może nielicznie zimować na wodach śródlądowych, ale poza rewirami lęgowymi. Gdy one zamarzną przenosi się nad rzeki lub morze.W Europie Środkowej to ptak osiadły lub częściowo wędrowny. Dalekie przeloty na południe lub południowy zachód wykonują ptaki młode. Do tej części Starego Kontynentu przylatują też północne populacje, np. z Norwegii do Niemiec i Polski.
  Bielik to największy ptak szponiasty północnej Europy(ok. 85–95 cm). Samice są nieznacznie większe od Samców, lecz w upierzeniu nie ma różnic między płciami. Grzbiet i brzuch ciemnobrunatne. U dorosłych ptaków głowa i szyja jasnobeżowa. Ptaki młode są całe ciemnobrunatne o czerwonobrązowym łusowaniu. Ogon krótki, układający się w wachlarz, klinowaty, początkowo ciemny, z każdym rokiem staje się jaśniejszy, by po 5–6 latach stać się śnieżnobiały. U niewybarwionych ptaków na płaszczu, brzuchu i skrzydłach zobaczyć można białe pióra. Po 5 latach wykształca się całkowicie dorosła szata, oprócz głowy, która jasna jest dopiero po 8-10 latach. Dziób mocny, ciemno-szary u młodych, jaśnieje z wiekiem do jasnożółtego lub koloru kości słoniowej u 4-letnich ptaków, woskówka żółta. Nogi żółte i mocne zakończone silnymi szponami służącymi do rozrywania ciała, skok do połowy nieopierzony. Wyjątkowo spotkać można bardzo jasne odmiany płowo-beżowe. Bieliki są większe od orła przedniego, ale mniejsze od bielika amerykańskiego, który ma śnieżnobiałą głowę.
  Bieliki mają szerokie, prostokątne skrzydła (samce do 220 cm, samice do 240 cm)o palczastych końcach lotek I rzędu. W locie widać ich kontrastujące podbarkówki. Machają wtedy seriami płytkich uderzeń skrzydeł, wykonując tylko krótkie ślizgi. Gdy krąży skrzydła trzyma płasko lub nieznacznie uniesione. W powietrzu rzuca się też w oczy krótki ogon w odróżnieniu od długich skrzydeł. Lata jednak szybko i zręcznie unosząc się najchętniej na prądach powietrznych w godzinach południowych.
  Lęgnie się w różnorodnych krajobrazach w których występują akweny lub cieki wodne – starodrzewa w pobliżu dużych, otwartych zbiorników wodnych (stawów hodowlanych, jezior, zbiorników zaporowych). Osobniki przed osiągnięciem dojrzałości (5. rok życia) koczują. Można je wtedy zobaczyć w większych grupach w całej Europie i Zachodniej Azji. W Europie Środkowej bielik spotykany jest na zalesionych równinach w jej północno-wschodniej części, jak też nad wybrzeżem morskim.
  Bieliki swój pierwszy lęg zakładają mając 5 lat. Ponad swoim terytorium ptaki wykonują, zimą lub wczesną wiosną, na dużej wysokości lot godowy. W jego trakcie samiec tak napiera na samicę, by ta przekręciła się na grzbiet i mogła połączyć się szponami z partnerem. Następnie oboje koziołkują powoli spadając, aż nisko nad ziemią rozlatują się w różne strony, po czym przystępują do ponownego połączenia w powietrzu. Samiec doniośle i przenikliwie krzyczy "kyik kyik", następnie samica wtóruje mu głębszym odzewem. Para dochowuje sobie wierności często do końca życia – ptak zmienia partnera tylko w razie jego śmierci.
Bieliki mają duże wymagania jeśli chodzi o powierzchnię swojego areału – pary lęgowe w czasie godów zajmują terytorium równe około 100 km². Z powodu rzadkiej gęstości występowania spotkanie go w terenie jest dla ornitologa dużym sukcesem. Jednak na obszarach o dużej ilości starych lasów i jezior gniazda poszczególnych par mogą być oddalone o zaledwie 3-5 km, co powodować może regularne walki powietrzne na granicach rewirów – w czasie ataku jeden ptak pikuje na drugiego z góry, a ten w ostatniej chwili przekręca się szponami i odpiera nalot. Przywiązanie do danego rewiru jest tak duże, że para bielików przepędza z niego nawet swoje dorosłe dzieci, a dla innych intruzów wtargnięcie może skończyć się śmiercią.

  W środkowej części Europy bieliki budują swoje gniazda na wysokich, starych drzewach (w ich koronach), w pobliżu pnia, tak by mieć łatwy do niego dostęp. Mogą jednak je lokować na nadmorskich klifach, a na Półwyspie Skandynawskim na skałach. Zazwyczaj w danym okresie lęgowym jedna para buduje ich kilka, 2-3. Podstawa gniazda składa się z patyków i gałęzi o szerokości dochodzącej do 1 metra, które przynosi oboje przyszłych rodziców. Wyścielają go trawą i innymi podobnymi materiałami jak mchy i porosty, sierść i morskie wodorosty. Jego wielkość jest jedną z największych w gromadzie ptaków – przekracza niekiedy 2 metry wysokości i ciężar dochodzący do 1 tony! Prowadzi to wyjątkowo do zarwania się drzewa pod jego ogromną wagą. Te same gniazda mogą być wykorzystywane przez wiele lat.

  Jaja wysiadywane są przez okres około 38-42 dni przez obydwoje rodziców. Może przeżywać tylko 1 młode, ale w bardziej korzystnym okresie udaje się im wychować 2. W okresie 4 tygodni od wyklucia młodymi zajmuje się samica, a samiec przynosi pokarm. Po tym okresie oba dorosłe ptaki polują, choć rola samca jest tu mniejsza. Pisklęta, początkowo okryte szarym puchem, opuszczają gniazdo po około 70 dniach. Na przełomie czerwca i lipca rodzice zabierają pisklę na naukę latania, która odbywa się na zrębach pozostawionych przez człowieka. Młode początkowo przeskakuje z gałęzi na gałąź. Zdolne do lotu staje się po 80-90 dniach, ale rodzice zajmują się nim przez kolejne 2-3 miesiące nim nie osiągnie całkowitej niezależności. Na wolności bieliki dożywają 21-30 lat, w niewoli nawet do 40.

  Łowi głównie ryby ( duże leszcze, karpie, ale też szczupaki ). Często wybiera te słabsze, chore i pływające przy powierzchni tafli. Poluje również na ptaki (przede wszystkim wodne, do wielkości czapli/gęsi włącznie). Głównie są to jednak perkozy, kaczki i łyski. Sporadycznie łapie ssaki ( zające, gryzonie, a nawet młode sarny). Zimą wzrasta udział ptaków w diecie. Przy braku świeżej zdobyczy, głównie zimą, zjadana jest również padlina. Jego dzienne zapotrzebowanie energetyczne pokrywa 500 g mięsa w okresie rozrodczym, a 200-300 g w okresie zimowym.Polowanie urządza z zasiadki (na ziemi lub na słupie wypatrując ofiar) lub z lotu patrolowego. W obrębie swojego rewiru może mieć tzw. czatownie (są nimi wysokie drzewa) z których obserwuje jezioro lub staw. Spada na ofiarę z wyciągniętymi szponami. Może też udać się za nią w pościg. Ze względu na polowanie na zwierzęta wodne (ryby, ptaki), które wyławia z wody, w przeciwieństwie do orłów, bielik nie ma opierzonych skoków aż po palce, co mogłoby mu przeszkadzać. Łapie ryby z powietrza i podobnie jak rybołów może zanurzyć się w tym celu w wodzie. Gdy upatrzy dużą grupę ptaków stara się odsunąć pojedyncze osobniki od reszty i dopiero wtedy je atakuje. Zwykle nęka zdobycz zmuszając ją do ciągłego nurkowania aż ta wyczerpie swoje siły. Może też lecąc nisko nad wodą atakować znienacka. Czasem zdarza mu się odebrać pokarm innym ptakom oraz wydrom.

  Pomiędzy krukowatymi (kruki, wrony) a bielikami zaobserwowano współpracę o obopólnych korzyściach występującą głównie zimą. Kruki same nie mogąc rozerwać dużej padliny, np. zdechłej sarny (swoimi nieprzystosowanymi do rozszarpywania skóry dziobami) starają się zwabiać bieliki do padłej zwierzyny. Drapieżniki swoimi ostrymi dziobami przecinają skórę i wyjadają część wnętrzności. Pozostaje jednak na tyle dużo łatwo dostępnych resztek, że kruki korzystają z tej okazji, ponawiając te zachowania kolejnym razem             

  Prześladowania człowieka sprawiły, że na początku XX wieku doszło do gwałtownego obniżenia liczebności populacji bielików. Ich rozmiar może zobrazować fakt, że w Niemczech pod koniec XIX wieku wybijano rocznie 400 osobników tego gatunku. Dopiero po wprowadzeniu całorocznej ochrony gatunkowej liczebność ich zaczęła się odbudowywać. Po II wojnie światowej na terenie Polski gniazdowało jedynie ok. 45 par. Na przełomie lat 1950-1980 liczba tych ptaków nie zmieniała się. Okazało się, że kolejne zagrożenie stanowią zanieczyszczenia środowiska DDT. Pestycyd ten odkładał się w układzie pokarmowym ofiar i jego toksyczność przenosiła się na kolejne ogniwa łańcucha troficznego dochodząc wreszcie do drapieżników. Było to przyczyną mniejszej grubości skorupek jaj i obniżeniem sukcesu rozrodczego. Liczebność bielików wzrosła dopiero wraz z wprowadzeniem zakazu stosowania DDT i zaniechaniem polowań.Obecnie grozi im głównie utrata miejsc gniazdowych, spowodowana rekreacyjną zabudową brzegów rzek i jezior oraz kurczeniem się powierzchni starych drzewostanów w pobliżu wód. Gniazda bielików potrzebują mocnych drzew jako podstawy. Nawet stuletnie drzewa nie zawsze spełniają te warunki. Oprócz tego bieliki często giną rozbijając się o napowietrzne linie energetyczne. Niepokojone są tez przez turystów i wczasowiczów w okresie lęgowym, kiedy to potrzebują spokojnego miejsca na gniazdo. Komitet Ochrony Orłów ocenia, że rocznie z rąk człowieka ginie w Polsce 25-35 osobników, choć takie zachowania są oceniane przez społeczeństwo negatywnie, a o sympatii do nich świadczą liczne próby pomocy w razie znalezienia się ich w niebezpieczeństwie. 

  W Polsce Bielik jest objęty ochroną  gatunkową ścisłą. Wymieniony w Dyrektywie Ptasiej i Polskiej Czerwonej Księdze jako gatunek wymagający szczególnej uwagi. Wokół gniazd bielików obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 stycznia do 31 lipca) – w promieniu do 500 m od gniazda. Ich lokalizacja jest objęta tajemnicą prawną aby uchronić ptaki przed niepokojeniem, np. wybieraniem jaj i piskląt, fotografowaniem czy kłusownictwem. Polskie bieliki zostały wykorzystane do odtwarzania populacji tych ptaków w Irlandii.

  Bielik wyglądający podobnie do orła był uważany za króla ptaków. Przyjmuje się, iż to ten gatunek jest uwidoczniony w godle Polskim. Jednak za ptaka umieszczanego w herbach polskich można też uznać 9 innych gatunków, takich jak: orzeł przedni, orzeł cesarski, orzeł stepowy, orlik grubodzioby, orlik krzykliwy, orzełek południowy, gadożer oraz rybołów. Przypisywanie tej roli bielikowi bierze się od białej barwy ogona. Kolor ten w heraldyce jest jednak czysto symboliczny, a miał być odpowiedzią na czarnego ptaka z godła zachodnich sąsiadów Polski, którzy za czasów Ottona III jednoczyli plemiona germańskie. Na monetach z czasów Bolesława Chrobrego na skrzydłach ptaka w koronie znajdują się kropki, które mogą odnosić się do białych lotek na złożonych skrzydłach bielika. Ten mógł się stać symbolem plemienia Polan. Za omawianym gatunkiem opowiadają się również historycy kojarząc jego wygląd z majestatem i wielkością. Biały ptak, przypominający orła, w godle Państwa Polskiego był używany od 1295 roku. Niektórzy uważają, że pierwowzorem mógł być podobny orzeł przedni, który jest jednak od bielika mniejszy. Sprawę komplikuje fakt, że bielików nie zalicza się obecnie do podrodziny orłów. Ptak na godle ma nieopierzony w całości skok, więc według systematyki jest orłanem.

Orzeł Przedni (Aquila chrysaetos) – gatunek dużego ptaka szponiastego z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę, środkową Azję i Amerykę Północną. W Europie prawie wyłącznie w Alpach i Karpatach.
 To jeden z najbardziej majestatycznych gatunków szponiastych. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od samców. W Polsce drugi co do wielkości (po znacznie częściej spotykanym bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel podrodziny orłów. Jego długość wynosi od 65 do 100 cm, rozpiętość skrzydeł od 150 do 240 cm. Masa samca wynosi od 2,8 do 4,5 kg, a samicy od 3,8 do 6,7 kg.
 Najsilniejszy europejski orzeł. Potrafi upolować młodą kozicę górską, lecz najczęściej poluje na świstaki, choć te są dosyć rzadkie. Chwyta też gryzonie. Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary. Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje większego od siebie bielika zwyczajnego. 
 Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w górach oraz na drzewach na nizinach. W Polsce wokół takich miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku. Zazwyczaj przeżywa tylko jedno, starsze pisklę.

Rudzik zwyczajny (Erithacus rubecula) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny muchołówek (Muscicapidae), wcześniej zaliczany do drozdowatych. 
  Zamieszkuje całą Europę, zachodni skrawek Syberii i Azji Mniejszej. Izolowana populacja lęgowa w Algierii. Nie znajdziemy go w Islandii, w północnej Skandynawii i w niektórych częściach Rosji. Zimuje w południowej i zachodniej Europie (Polska populacja głównie na Półwyspie Iberyjskim), północnej Afryce i Azji Mniejszej. Niektóre osobniki mogą jednak zimować w zachodniej i środkowej Europie. W Polsce liczny ptak lęgowy, rozpowszechniony w całym kraju. Część ptaków zimuje na terenach lęgowych. Poza tym zimą na teren kraju przylatują osobniki z populacji pochodzących ze Skandynawii.

  Krępa, okrągła sylwetka ze stosunkowo dużą głową i cienkim ogonem. Obie płci ubarwione jednakowo, zbliżone są też rozmiarem. Najbardziej charakterystycznym elementem upierzenia jest ruda pierś, gardło i boki głowy. Z czasem rudy kolor jaśnieje i matowieje. Upierzenie z wierzchu oliwkowo-szare, oddzielone od rudej plamy szerokim popielatym pasem. Spód ciała biały, boki w bladym, szarobrązowym odcieniu. Kuper szarobrązowy, ogon i pokrywy nadogonowe brązowe. Dziób i cienkie, długie nogi ciemnobrązowe. Duże, ciemne, wyraziste oczy, które pozwalają mu na dobre widzenie w półmroku zarośli. Zaznaczona wypukła klatka piersiowa. Skrzydła są oliwkowoszare. Ma delikatniejszą sylwetkę i mniejszy rozmiar niż wróbel. Młode z wierzchu brązowe, ciemno nakrapiane, a od spodu beżowe z kreskowaniem. Nie mają pomarańczowych piór.
  Dzięki rdzawej barwie czoła, boków głowy, piersi i jednolicie brązowym sterówkom dorosłe rudziki są łatwe do rozpoznania w terenie. Trudniej jest rozróżnić płeć, bowiem rdzawe pole ma taką samą wielkość u samców i samic. Ornitolodzy wiosną rozpoznają trzymaną w ręku samicę po plamie lęgowej na spodzie ciała, a samca po wystającej kloace. Natomiast młode ptaki poniżej pierwszego roku życia rozróżnia się po żółtych plamkach widocznych na końcach skrzydeł, których nie mają osobniki dorosłe. Te cechy również widoczne są tylko z bliska. Poza tym dzioby starszych rudzików są szare od wewnątrz, a u młodych wnętrze jest żółtawe. Kolejną cechą rozpoznawczą jest śpiew, który słychać nawet wtedy, gdy większość leśnych ptaków milczy.
  Nawołuje metalicznym, ostrym wabiącym "tik", często powtarzanym w krótkich seriach, oraz cienkim, przeciągłym, cichym "siii...". Śpiew to długi melancholijny, zróżnicowany świergot o zmiennym tempie, z opadającymi frazami, perlistymi trelami i gwizdami. Występują w nim improwizacje i zapożyczenia od kosa, piecuszka i drozda śpiewaka. Charakterystyczne jest to, że nigdy nie śpiewa w ten sam sposób żadnej zwrotki, zawsze powtarzając ją lekko ją modyfikuje. Śpiewa z ukrycia albo siedząc na eksponowanym stanowisku. Jest wykonywany od rana aż prawie do zmroku, co w leśnej awifaunie rzadko spotykane. Posiada jeden z lepszych głosów wśród polskich ptaków, który najgłośniejszy i najładniejszy jest wiosną, zwłaszcza o zachodzie słońca, gdy samcowi chodzi o zwrócenie na siebie uwagi partnerki. O tej porze roku melodia roznosi się w pobliżu gniazda. Usłyszeć je można jednak cały rok, choć znacznie ciszej wykonują melodię późnym latem w trakcie pierzenia i jesienią.

  Najczęściej przebywa na ziemi i szybko skacze po niej z opuszczonymi skrzydłami. Często widać jak przysiaduje na nogach i kiwa ogonem. W okresie lęgowym dość skryty, ale poza nim niepłochliwy. Ma wyprostowaną postawę, często i szybko zadziera ogon i strzepuje skrzydłami. Broni swojego terytorium nie tylko oznaczając śpiewem, ale też aktywnie przeganiając inne samce. Wędrowny, przelot w marcu–kwietniu i wrześniu–listopadzie, choć część populacji osiadła (głównie na zachodzie i południu Europy). Wędruje nocą. Lot nie jest charakterystyczny.
  Ptak licznie występujący w różnych biotopach leśnych i zadrzewieniach. Wilgotne cieniste starsze lasy o obfitym runie i podszycie (w tych dwóch piętrach lasu występuje najczęściej) poprzecinane porębami, wykrotami i z murszejącymi gałęziami, zwłaszcza łęgowe to ich ulubione siedliska. Unika jednak terenów podmokłych. Występuje również w starych ogrodach, gęstych zaroślach, zadrzewieniach śródpolnych, wrzosowiskach, cmentarzach i parkach, gdzie rosną odpowiednio gęsto krzewy.
  Jego pożywieniem są owady i ich larwy, np. chrząszcze i mrówki, oraz inne drobne bezkręgowce zbierane na ziemi, jak dżdżownice, pająki i ślimaki. Wraz z mijaniem lata i jesienią uzupełnia pokarm soczystymi jagodami i owocami. Dieta roślinna odgrywa dużą rolę w czasie zimy. Czasem pojawia się w wystawionych karmnikach.Pokarm zwierzęcy zbiera na ziemi pośród roślinności. Zimą żerować może w okolicach niezamarzających cieków wodnych. Wejdzie też w płytkiej wodzie jeśli znajdzie tam łakomą zdobycz.Rudzik jest stosunkowo mało płochliwy i zdarza mu się towarzyszyć ogrodnikowi kopiącemu w ziemi. Kiedy ogrodnik robi sobie przerwę, rudzik potrafi usiąść na wbitym w ziemię szpadlu lub innym narzędziu i wypatrywać pożywienia. W tym samym celu podchodzi do dużych dzikich zwierząt, które ryją w ziemi, jak dziki i niedźwiedzie, aby skorzystać z nadarzającej się okazji do znalezienia pokarmu, który mógłby pojawić się na powierzchni.

  Samica zakłada je zazwyczaj na ziemi, pod krzewem, między korzeniami drzew, na skarpie, w dziuplach lub w połamanych drzewach. Wyjątkowo w półotwartych budkach lęgowych na wysokości do 4 m. Gdy lęgną się w ogrodach i w pobliżu siedlisk ludzkich można odnaleźć gniazda rudzika na gzymsach werand, dziurach w murze lub szopach. Zbudowane z gnijących liści i mchu o skąpym wysłaniu z mchów, włosia, korzonków i sierści, w kształcie płytkiej czarki wyścielonej włosiem i piórami. Bardzo trudno je odnaleźć, bo jest dobrze ukryte np. w zagłębieniach terenu pod mchem, korzeniami itp.Jaja są wysiadywane przez okres 13 do 14 dni przez samicę, która w tym czasie nie opuszcza gniazda. W tym okresie karmi ją samiec. Straty wśród młodych są duże i dlatego ptaki rekompensują ubytki drugim lęgiem. Gdy warunki klimatyczne temu sprzyjają niektóre osobniki mogą się gnieździć trzy razy w roku.

Żuraw zwyczajny – gatunek dużego ptaka z rodziny żurawi (Gruidae), zamieszkujący północną i środkową część Eurazji. Do niedawna można go było spotkać w całej Europie. W wyniku osuszania podmokłych lasów zniszczono jego lęgowiska i obecnie na południe od Bałtyku i na południu Europy występuje tylko wyspowo. Ciągły zasięg obejmuje Półwysep Skandynawski, północną Rosję i Azję aż po wschodnią Syberię. Wiosenne powroty w marcu i kwietniu, a jesienne przeloty we wrześniu i październiku. Zimuje na Półwyspie Iberyjskim, w zachodniej Azji i Afryce Północnej aż do Sudanu.W Polsce nieliczny.

  Sylwetka wysmukła, wyprostowana. Większy od bociana i łatwo od niego odróżnialny po długich, zwisających w kształcie pióropusza ozdobnych piórach na ogonie i grzbiecie. Są to wydłużone, pokarbowane lotki 3 rzędu. W upierzeniu godowym żuraw ma popielate upierzenie, końcówki skrzydeł czarne. Górna część głowy koloru karminowego, boki białe, czoło i przód długiej szyi czarne. Latem często wierzch ciała robi się brązowawy od wcieranego szlamu lub żelazistej wody torfowisk. Młode są brunatne bez plam na głowie i ozdobnych piór.
  Podczas przelotów stada lecą w kluczach lub skośnych szeregach i wydają donośny głos zwany klangorem, przypominający głos trąbki. Jest on słyszalny w promieniu kilku kilometrów. Powstaje dzięki pętlowatej budowie tchawicy, działającej jak pudło rezonansowe. Żuraw odzywa się często, a w samym gnieździe inaczej – "grrk grrk". W locie wyciąga szyję i nogi podobnie jak bocian. Uderza skrzydłami powolnie, majestatycznie. Przy poruszaniu się po powierzchni ziemi ruchy ma płynne, powolne. Bardzo płochliwy i czujny.
  Żurawie od sierpnia do listopada zbierają się w tysięczne stada na miejscach wypoczynku (jesienią w Niemczech naliczono 85 000 osobników), które ustalane są po wystarczającej ilości pokarmu i miejsc do spania. W Europie Środkowej gromadzą się w głębi lądu. Skandynawskie i środkowoeuropejskie żurawie odlatują do Hiszpanii i Portugalii w październiku i listopadzie. Coraz więcej osobników zimuje coraz bardziej na północ, np. w północno-wschodniej Francji, a nawet Niemczech, gdzie mają również lęgowiska. Takie skracanie wędrówek oszczędza energię i zapewnia szybsze zdobycie lepszego terytorium na lęgowiskach. Ptaki skandynawskie, wracając w marcu i kwietniu, zatrzymują się na wypoczynek na terenach na południe od Bałtyku.
Zamieszkuje rozległe bagna wśród lasów, torfowiska, wrzosowiska, nad jeziorami i starorzeczami. Zwykle w oddaleniu od siedzib ludzkich, ale żeruje także na łąkach i polach uprawnych. W Europie Środkowej lęgowiska znajdują się w wilgotnych obniżeniach terenu, np. olsach, torfowiskach wysokich i niskich, zalewanych łąkach i pastwiskach, w strefach przybrzeżnych i coraz częściej w rowach między polami.
  Są wszystkożerne, ale dominuje pokarm roślinny, w tym nasiona, uzupełniany gryzoniami, owadami, robakami i mięczakami. Terytorium żerowania jest bardzo rozległe i na obszarach rolniczych może dochodzić do 120 ha.
  Po powrocie na miejsca lęgowe, od lutego w Niemczech do maja w Skandynawii, początkowo trzyma się w stadach, a toki odbywają się w grupach. Żurawie wykonują wtedy charakterystyczny taniec podobny do baletowego pas de deux. Ptaki podskakują i kłaniają się sobie z rozpostartymi płasko skrzydłami. Samce pionowo trzymają dziób i w dostojnym marszu kroczą za samicą. Mimo, że te tańce są uznawane powszechnie za godowe, to wykonywane są też poza sezonem lęgowym, na miejscach wypoczynku w czasie wędrówek i w trakcie wiosennych zbiorowisk tych ptaków. Samice i samce tworzą małe grupy, biegając ku sobie, wysoko skacząc i uderzając skrzydłami, krążąc w kółko lub zygzakiem. Ogólne podniecenie wyrażają, podnosząc czasami gałąź lub kamień z ziemi i wyrzucając je wysoko w powietrze. Gdy dobiorą się w pary, pozostają sobie wierne przez całe życie. Toki odbywają się już w 2. roku życia, ale lęgną się 3 lata później.
  Gniazdo budują zawsze na ziemi, z bezładnie ułożonego materiału w postaci zbutwiałych roślin zebranych z okolicy, o średnicy ok. 80 cm.

  Zniesione jaja składają się  przeważnie z 2 brunatnawych lub zielonawych jaj o średnich wymiarach 98 x 63 mm, silnie wydłużonych.
  Obydwoje rodzice na przemian przez okres ok. 30 dni wysiadują jaja i opiekują się młodymi przez 10 tygodni. Jest to czas, kiedy całkowicie się pierzą i przez cały miesiąc nie są w stanie latać, więc są bardzo ostrożni (całkowite pierzenie zachodzi tylko co 2-4 lata). Co ciekawe, każdy dorosły ptak zajmuje się jednym młodym i karmi go ślimakami, owadami i robakami. Pisklęta – zagniazdowniki – w puchu są rudawe. Opuszczają gniazdo po ok. 65 dniach, jednak wolno się rozwijają i w pełni dojrzałe są po 5-6 latach.

Zimorodek zwyczajny-Zamieszkuje w południowej i środkowej Europie, północnej Afryce i południowej Azji w pasie od Dekanu po Archipelag Malajski, na wchód od Sachalin i Japonii. Nie odbywa regularnych wędrówek, pojedyncze osobniki zimują nad niezamarzającymi zbiornikami, pozostałe przelatują do południowej części areału lęgowego. Występuje 7 podgatunków.Zimorodek zwyczajny jest ptakiem wędrującym jesienią z obszarów z kontynentalną zimą (północno-wschodnia Europa) do terenów z zimą łagodną, gdzie zbiorniki nie zamarzają.
  Zimorodek ma krępą sylwetkę i krótki ogon. Brak wyraźnego dymorfizmu płucowego. Głowa i grzbiet niebieskie z zielonym, metalicznym połyskiem, środek grzbietu i sterówki błękitne, policzki rudawobrązowe, a szyja biała. Lotki ciemne, zewnętrzne chorągiewki niebieskozielone. Spód ciała cynamonowy. Dziób szary, mocny i długi, nogi czerwone. Sylwetka jest nieproporcjonalna – sama głowa i dziób zajmują prawie długość tułowia. Jest nieco większy od wróbla. Jego lot jest szybki i prostolinijny, często wykonuje go nisko nad wodą.
  Jego zawołania są ostre. Słychać je jako przeciągliwe "tije". Jego głos przypomina też przenikliwy gwizd "tith" lub powtarzalne "tut tut".
  W lutym ptaki te kończą ze swym samotniczym trybem życia i kojarzą się w pary w trakcie charakterystycznych toków. Para goni się wzajemnie po czym samiec kiwając całym ciałem pozwala podziwiać się samicy. Jako ptak terytorialny jest bardzo agresywny. Również zimą broni swojego odcinka rzeki o długości ok. 1-6 km, nawet jeśli jest to jego partner rozrodczy. Wiosną przepędza zarówno rywali, jak i małe ptaki śpiewające.
  Gniazdo buduje w wygrzebanej w urwisku norze, czasem dość daleko od brzegu (stąd pierwotna nazwa ziemorodek). Oboje przyszłych rodziców uczestniczy w budowie podziemnego korytarza wykopując go za pomocą dziobów. Jego szerokość wynosi 5-6 cm, głębokość może dochodzić do metra i kończyć się wyżej niż wylot okrągłą komorą. Z czasem gromadzą się w nim ości. Nora może być wykorzystywana kilkakrotnie.
  W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi, składając od kwietnia do lipca 6 do 8 kulistych i błyszczących jaj bezpośrednio na ziemi.
  Jaja wysiadywane są przez okres 19 do 21 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta, gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 22 – 27 dniach, choć jeszcze przez parę dni opiekują się nimi rodzice. Karmione są owadami i rybkami w zupełnej ciemności. Zaobserwowano, że pisklę, które dostało swoją porcję odchodzi na bok dając miejsce swojemu rodzeństwu. Młode mają matowe upierzenie, a pióra na piersi szaro obrzeżone. Lotne stają się po 23-27 dniach. Jeśli obszar lęgowy jest dogodny do rozrodu zimorodki wyprowadzają drugi lęg (czasem i trzeci). W takim przypadku samiec jeszcze wychowuje pisklęta z pierwszego zniesienia, podczas gdy samica ponownie wysiaduje jaja. Takie zachowanie pozwala zrekompensować cięższe i długie zimy, kiedy dochodzić może do uszczuplenia populacji. Po okresie godowym zimorodki żyją pojedynczo.
  Lata nisko nad wodą. W czasie polowania siaduje na gałęziach nad rzeką i czatuje na ryby. Ofiara jest pod wodą najpierw namierzana wzrokiem. Z tego też powodu zamieszkuje akweny o czystej wodzie bogate w odpowiedniej wielkości ryby. Atakuje je z zasiadki lub krótkiego lotu zwisającego. Samo zanurzenie trwa sekundę, a ryba jest nabijana na dziób. Nim ją zje przenosi ją do czatowni. Jeśli pokarm jest przeznaczony dla samego ptaka to połyka go rybią głowę skierowując do przełyku przodem. W przypadku gdy podaje ją młodemu ryba jest przekręcona w dziobie. Kiedyś zimorodki były tępione, gdyż posądzano je o zjadanie istotnych dla człowieka gatunków ryb w gospodarstwach rybackich. Udowodniono jednak, że preferuje mało znaczące słonecznice, cierniki, kiełbie i ukleje.
  Żywi się głównie rybami.
  Objęty ścisłą ochroną gatunkową.

  Głównym powodem zanikania tego niewielkiego ptaka drapieżnego jest utrata siedlisk, głównie nienaturalna obudowa zbiorników (np. likwidacja urwistych skarp), zanieczyszczenie wody i niepokojenie powodowane przez wędkarzy i wczasowiczów. Zabijano je niegdyś dla kolorowych piór i przez wyławianie ryb. Obecnie wdraża się postępowanie polegające na niszczeniu "czatowni" tego ptaka, zamiast jego masowego tępienia, jakie miało miejsce np. we Francji w latach 60.

Bocian biały (Ciconia ciconia)- ptak z rodziny bocianowatych.Występuje w środkowej, wschodniej Europie, na Półwyspie Pirenejskim, Półwyspie Bałkańskim, w północnej Afryce, Azji Mniejszej i Azji Środkowej.
   Osiąga 100 cm długości i 200 cm rozpiętości skrzydeł. Samica jest nieco mniejsza od samca. Upierzenie obu płci jednakowe: głowa, tułów i brzuch białe, lotki skrzydeł czarne, dziób i nogi czerwone. Występuje na nizinnych terenach wilgotnych, z grupami drzew i niezbyt wysoką roślinnością zielną, często w pobliżu osad ludzkich. Odżywia się drobnymi bezkręgowcami, płazami, małymi gadami, rybami oraz drobnymi gryzoniami.

  Gnieździ się na wysokich drzewach, często na słupach telegraficznych, kominach i dachach. Gniazdo, kolistego kształtu, osiąga 1,5 m średnicy. Wyprowadza 1 lęg w roku. W okresie godowym wydaje głośne "klekotania". W zniesieniu 3-5 jaj, wysiadywanych przez oboje rodziców przez 34-41 dni. Biało opierzone młode pozostają w gnieździe ok. 60 dni, samodzielność uzyskują po 70 dniach. Zimuje w południowej Afryce. Drogę długości 8 000 kilometrów przebywa w ciągu czterech miesięcy, pokonując dziennie maksymalnie 200 kilometrów. Podczas lotu wiosłującego wykonuje prawie dwa uderzenia skrzydłami w czasie jednej sekundy. W Polsce należy do gatunków licznie lęgowych. Chroniony.

Bocian czarny (Ciconia nigra)- gatunek z rodziny bocianowatych, o długości ciała ok. 100 cm. i długości skrzydła do 60 cm. Charakteryzuje się czarnym ubarwieniem, jedynie spód ciała jest biały, a dziób i nogi czerwone.
  Zamieszkuje rozległe, podmokłe lasy, obfitujące w zbiorniki wodne, bagienka i łąki. Żeruje zazwyczaj w głębszej wodzie niż bocian biały, żywi się owadami wodnymi, rybami, żabami i traszkami.
  Gniazduje na wysokich drzewach, czasami też na skałach i w rozpadlinach zboczy górskich, wyprowadza jeden lęg w roku, składając 3-5 białych jaj, które wysiadują 36 dni. Pisklęta są rzekomymi gniazdownikami, karmione są przez rodziców ok. 65 dni.

  Występuje w środkowej i wschodniej Europie oraz z Azji. W Polsce jest bardzo nielicznym gatunkiem lęgowym, chroniony.

  Gołąb grzywacz (Columba palumbus) - średni ptak wędrowny z rodziny gołębiowatych, największy z krajowych gatunków gołębi. Zamieszkuje całą Europę, zachodnią Azję oraz północno-wschodnie Himalaje i Maghreb. Przeloty w marcu - kwietniu oraz wrześniu - paździ       Upierzenie niebiesko popielate z metalicznie zielonymi bokami szyi, na której znajdują się dwie białe plamy (z daleka widoczne), które razem z białymi przepaskami na przegubach skrzydeł są cechą charakterystyczną tylko dla tego gatunku. Gardło i pierś różowawe. Latają dość szybko i zwinnie, ale bardziej ociężale od innych gołębi. Odzywają się rzadko. Głos grzywacza to niskie w tonie, wielosylabowe gruchanie z akcentem na drugą sylabę, przy czym cechą charakterystyczną jest w nim bardzo wyraźny brak głoski "r".erniku.   
    Występuje na terenie całej Polski. Jego naturalnym biotopem są prześwietlone lasy liściaste i mieszane, lecz przystosował się też do życia w krajobrazie rolniczym - parkach, ogrodach, śródpolnych zadrzewieniach i alejach. Na wschodzie kraju rzadszy niż na zachodzie, gdzie popularny jest nawet w miejskich parkach. 
     Jaja wysiadywane przez oboje rodziców przez ok. 17 - 19 dni. Pisklęta wykluwają się ślepe, pokryte żółtym lub pomarańczowym puchem. Podrośnięte młode w sytuacji zagrożenia nadymają wola i atakują przeciwnika zbliżającego się do gniazda, usiłując przy tym bić go skrzydłami. Natomiast rodzice nie atakują intruzów - odlatują na sąsiednie drzewa i w milczeniu obserwują losy domostwa. Pisklęta opuszczają gniazdo po 3 - 4 tygodniach

dł. ciała ok. 41-43 cm rozpiętość skrzydeł 75 cm waga ok. 400-600 g.